STAD VAN VREDE EN RECHT
Allen die binnen de Orde van den Prince de zaak van vrede en recht zijn toegedaan - en wie is dat niet? - kunnen zich vergenoegen met een mooi vooruitzicht. Dit vraagstuk zal centraal staan tijdens de Algemene Ledendag van de Orde, die plaatsvindt op 15 en 16 oktober 2016 in Den Haag, de stad die zich nationaal en internationaal profileert onder de leuze Vrede en Recht. De afdeling Den Haag heeft deze leuze tot dagthema gemaakt, omdat de stad inmiddels door de gehele wereld wordt erkend als internationaal juridisch expertisecentrum op dat terrein.
Vrede en Recht is een thema dat gemakkelijk de diepste emoties van de mens beroert. Het appelleert aan de zin van menselijk gedrag en roept vragen op over de wijze waarop we met elkaar omgaan.
-
Hoe voorkom je bijvoorbeeld dat geschillen ontaarden in ruzies en oorlogen die dood en verderf zaaien?
-
En hoe zorg je ervoor dat diegene die zich te buiten gaat aan geweld zijn gerechtvaardigde straf krijgt?
Het zijn vragen die al vanaf de oertijd werden beheerst door het principe van oog om oog en tand om tand. Wraak en vergelding waren de noties die de gevoelens van onrecht van de burger eertijds domineerden. Voor volken en landen was het voeren van oorlog de gebruikelijke manier om geschillen te beslechten. En wie terugkijkt op de twee wereldoorlogen van de laatste eeuw, op het Midden-Oosten nu, of de huidige turbulentie in de postmoderne internationale betrekkingen aanschouwt, zou zich de vraag kunnen stellen of de mens sindsdien veel heeft geleerd.
PACIFISME
Wie Den Haag kent met haar vele, soms vermaarde, internationale instituties, zal dat ook begrijpen, al is het vraagstuk van Vrede en Recht nog relatief jong. Natuurlijk pleitte Hugo de Groot al in 1625 in zijn beroemdste werk 'De iure belle ac pacis' (Over het recht van oorlog en vrede) voor het instellen van rechtsprincipes die de basis werden van het moderne volkenrecht. Het is pas sinds de 19de eeuw, en daarvan nog vooral de laatste decennia, dat de mensen zich verenigden om vrede in de wereld te bepleiten. Het was toen nog geen zaak van landen of regeringen die zich om de vredesvraag bekommerden, maar uitsluitend van betrokken burgers die de eerste vredesbewegingen gestalte gaven.
SOCIETE DE LA PAIX
Eén van de eerste vredesorganisaties die zich manifesteerde was de Zwitserse Société de la Paix, die in 1829 in Genève werd opgericht. Hiermee kwam het begrip pacifisme in de wereld. Het ideaal van een wereldvrede bloeide aan het einde van de 19de eeuw als nimmer tevoren. In Europa en Amerika waren honderden vredesorganisaties actief, kleine en grote, waarvan enkele zelfs met meer dan een miljoen leden. Die grote internationale beweging was op gang gebracht door bekende schrijvers en pacifisten als graaf Leo Tolstoj, de Russische denker, filosoof en schrijver van 'Oorlog en Vrede', de Oostenrijkse barones Bertha von Suttner ('Die Waffen nieder'), een radikale pacifiste die als eerste vrouw de Nobelprijs voor de vrede ontving en Ivan Stanislavovich Bloch, de Pools-Joodse bankier die grote indruk maakte met zijn geschriften over militaire verhandelingen.
EERSTE VREDESCONFERENTIE
In een wereld van door actieve burgers gedreven idealen werd in 1899 in Den Haag de eerste vredesconferentie georganiseerd, gevolgd door een tweede in 1907. De eerste vredesconferentie, aangemoedigd en aangespoord door de denkbeelden van Ivan Bloch en Bertha von Suttner, vond plaats op initiatief van de Russische tsaar Nicolaas II. Vertegenwoordigers van 26 regeringen, een voor die tijd hoog aantal, namen van 18 mei tot 29 juli aan de conferentie deel. Tijdens de conferentie werden de Haagse conventies opgesteld, die een eerste aanzet vormden voor de formulering van wet- en regelgeving inzake oorlog en oorlogsmisdaden. Tevens werd tijdens de beraadslagingen het idee gelanceerd voor een 'Paleis van de Vrede', wat uiteindelijk dank zij de Schots-Amerikaanse staalmagnaat en filantroop Andrew Carnegie in 1913 kon worden geopend.
VERDRAG VAN 'S-GRAVENHAGE
Acht jaar later, van 15 juni tot 18 oktober 1907, vond de tweede Haagse vredesconferentie plaats. De inspanningen die tijdens de twee conferenties werden verricht, zijn vastgelegd in het Verdrag van ’s-Gravenhage, een document waarin voor het eerst een definitie werd neergelegd over recht in oorlogstijd. De beide conferenties waren unieke en baanbrekende gebeurtenissen waar de contouren van het internationale recht werden ontworpen. Je zou kunnen zeggen dat Den Haag zijn huidige status te danken heeft aan deze twee conferenties.
TWEEDE VN-STAD
De stad Den Haag biedt inmiddels huisvesting aan vele internationale organisaties die zich direct of indirect met het thema Vrede en Recht bezighouden. Het Internationaal Gerechtshof, het hoogste gerechtelijke orgaan van de in 1945 opgerichte Verenigde Naties, vindt er sinds 1946 onderdak in het Vredespaleis. Het gerechtshof bestaat uit 15 rechters die door de Algemene Vergadering en door de Veiligheidsraad van de VN worden gekozen. Daarnaast zijn er in Den Haag nog een aantal internationale hoven actief: het Internationaal Strafhof, het Joegoslavië-tribunaal waarvoor onder andere de Joegoslavische president Slobodan Milošević zich tot zijn dood in 2006 moest verantwoorden en waar nog steeds de Bosnische leider Radovan Karadžić op verdenking van oorlogsmisdaden wordt gehoord, het Iran-VS Claims Tribunaal en het
Permanente Hof van Arbitrage.
HOOFDZETEL
Ook andere organisaties hebben hun hoofdzetel in Den Haag: de OPCW, de organisatie voor het verbod op chemische wapens, Europol, de politiediensten van de Europese Unie, de HccH (de Haagse Conferentie voor Internationaal Privaatrecht) en de CICC, de Coalition for the International Criminal Court. De vestiging van zoveel prestigieuze internationale juridische organisaties heeft een synergie tot stand gebracht waardoor Den Haag nu internationaal wordt erkend als een baken van Vrede en Recht. Op haar eigen website zegt Den Haag dat ze, na New York, de tweede stad is van de Verenigde Naties in de wereld. “Ruim 20.000 mensen in zo’n 160 internationale organisaties werken hier aan één doel: een vreedzame wereld.”
Sinds 2012 mag de stad Den Haag ook in officiële zin de wapenspreuk Vrede en Recht voeren. De Hoge Raad van Adel gaf de stad destijds dit recht wegens haar rol in het bereiken van een vreedzame en rechtvaardige wereld gedurende de afgelopen 100 jaar.
INTERNATIONALE CONFERENTIES
Het ligt voor de hand dat Den Haag door zijn aanzien op het gebied van vrede en recht ook in toenemend mate gaststad is van internationale conferenties. Invloedrijke bijeenkomsten als de Nuclear Security Summit in 2014, met meer dan 60 staatshoofden en regeringsleiders, en de Global Conference on Cyberspace (2015) bevestigen de status van de stad als gerenommeerd internationaal centrum van vrede en veiligheid.
PROGRAMMA
De deelnemers aan de Algemene Ledendag van de Orde in 2016 kunnen uitzien naar een programma waarin het thema van Vrede en Recht van verschillende kanten zal worden belicht. De historische kant van het vraagstuk met Hugo de Groot als exponent. De hedendaagse kant met de nog jonge Verenigde Naties die, met vallen en opstaan, ageren voor een wereld van broederschap, gelijkwaardigheid en verdraagzaamheid om tot internationale vrede en veiligheid te komen. De Orde van den Prince zal er zich thuis bij voelen.
